Wprowadzenie
Ból odcinka szyjnego kręgosłupa (neck pain) jest jednym z najczęściej występujących dolegliwości układu mięśniowo-szkieletowego. Szacuje się, że w ciągu życia doświadcza go nawet 70% populacji dorosłej, a u 15–20% osób staje się on przewlekły i nawracający [PMID: 37683100]. Przewlekły ból szyi skutkuje nie tylko ograniczeniem ruchomości, ale również obniżeniem jakości życia, absencją w pracy i znacznymi kosztami ekonomicznymi związanymi z leczeniem oraz utraconą produktywnością [PMID: 40273517].
Przyczyny i czynniki ryzyka
Ból szyi może mieć charakter nieswoisty (najczęstszy), pourazowy – np. po urazie typu „whiplash” – lub przeciążeniowy, wynikający z długotrwałej pracy w pozycji statycznej (komputery, urządzenia mobilne) [PMID: 20593537]. Wśród czynników ryzyka wymienia się m.in. stres, napięcie psychiczne, brak aktywności fizycznej oraz ergonomicznie niewłaściwe stanowisko pracy [PMID: 37424506]. W wielu przypadkach kluczową rolę odgrywają też czynniki psychospołeczne, które mogą modulować postrzeganie bólu i wpływać na proces leczenia [PMID: 32723399].
Diagnostyka fizjoterapeutyczna
Ocena pacjenta z bólem szyi obejmuje szczegółowy wywiad, poszukiwanie tzw. red flags (objawów ostrzegawczych, np. infekcji, nowotworu, mielopatii), a także badanie funkcjonalne – testy mobilności, siły mięśni głębokich zginaczy szyi oraz oceny postawy ciała i wzorców ruchowych [PMID: 40273517]. Wskazane jest również monitorowanie natężenia bólu (VAS) i stopnia niepełnosprawności (NDI – Neck Disability Index) w trakcie terapii.
Skuteczne metody fizjoterapii
Największe poparcie naukowe mają ćwiczenia terapeutyczne, zwłaszcza ukierunkowane na stabilizację odcinka szyjnego, trening sensomotoryczny, propriocepcję oraz wzmacnianie mięśni karku i obręczy barkowej [PMID: 33131392]. Według metaanaliz ćwiczenia redukują ból średnio o 15 mm w skali VAS i poprawiają wynik NDI o 3–4 punkty. Terapia manualna (mobilizacje, manipulacje) wykazuje porównywalną skuteczność, szczególnie w początkowej fazie leczenia, gdy dominuje ból [PMID: 32723399]. Połączenie obu metod uznaje się za najbardziej efektywne klinicznie [PMID: 40273517]. Istotnym elementem rehabilitacji jest edukacja pacjenta w zakresie ergonomii i autoterapii, co wpływa korzystnie na utrzymanie efektów [PMID: 10743108].
Techniki uzupełniające
W literaturze opisano szereg terapii wspomagających, takich jak suche igłowanie, kinesiotaping, terapia powięziowa, TENS, laseroterapia czy ultradźwięki. Przeglądy systematyczne wskazują na umiarkowaną jakość dowodów dotyczących skuteczności TENS i laseroterapii w redukcji bólu [PMID: 27335877], natomiast efekty kinesiotapingu i terapii powięziowej pozostają niejednoznaczne, co wymaga dalszych badań [PMID: 36359533]. Według kryteriów GRADE, jakość dowodów dla tych metod oceniana jest jako niska do umiarkowanej.
Porównanie skuteczności metod
Badania porównawcze potwierdzają, że terapia manualna oraz ćwiczenia specyficzne dla szyi wykazują podobne efekty, jeśli pacjenci charakteryzują się wysoką adherencją do programu ćwiczeń (>95%) [PMID: 40273517]. Manual therapy prowadzi do szybszego zmniejszenia bólu, podczas gdy ćwiczenia szybciej poprawiają poziom funkcjonalny. Najlepsze wyniki osiąga się przy terapii łączonej z edukacją pacjenta [PMID: 34935963], a efekt długoterminowy zależy głównie od utrzymania aktywności ruchowej i strategii samokontroli bólu [PMID: 10642331].
Bezpieczeństwo i rekomendacje
Większość metod fizjoterapeutycznych jest bezpieczna, jeśli są stosowane przez wykwalifikowanych terapeutów. Przeciwwskazania obejmują niestabilność kręgosłupa, ostrą mielopatię szyjną oraz zmiany naczyniowe. Organizacje międzynarodowe, takie jak WCPT czy NICE, zalecają łączenie ćwiczeń z interwencjami edukacyjnymi i manualnymi jako podstawę terapii przewlekłego bólu szyi [PMID: 25888653].
Wnioski praktyczne
Obecne dowody naukowe wskazują, że największą skuteczność w leczeniu bólu odcinka szyjnego kręgosłupa zapewnia połączenie ćwiczeń terapeutycznych z terapią manualną oraz edukacją pacjenta. Interwencje te redukują dolegliwości bólowe, poprawiają funkcję i zmniejszają ryzyko nawrotu. Rola fizjoterapeuty polega nie tylko na prowadzeniu terapii, ale także na motywowaniu pacjenta do aktywności i profilaktyki przeciążeniowej.
Bibliografia (wg APA):
- Wilhelm, M. P. et al. (2020). The Effects of Exercise Dosage on Neck-Related Pain and Disability. J Orthop Sports Phys Ther, 50(11), 607–621. PMID: 33131392
- Cagnie, B. et al. (2010). Manual therapy and exercise for neck pain: a systematic review. Man Ther, 15(5), 431–442. PMID: 20593537
- Cuenca-Martínez, F. et al. (2020). Manual therapy versus therapeutic exercise in non-specific chronic neck pain. Musculoskelet Sci Pract, 49, 102216. PMID: 32723399
- Gustavsson, C. et al. (2025). Manual therapy and neck-specific exercise are equally effective with high adherence. Musculoskelet Sci Pract. PMID: 40273517
- Lluch, E. et al. (2017). Effectiveness of exercise in office workers with neck pain. J Occup Health, 59(6), 499–507. PMCID: PMC6093121
- Gross, A. et al. (2013). Evidence of physiotherapy interventions for patients with chronic neck pain. Evid Based Complement Alternat Med, 2013, 1–12. PMCID: PMC4893402
- Andersen, L. L. et al. (2023). Effectiveness of exercise interventions for preventing neck pain. Eur J Phys Rehabil Med. PMID: 37683100
- Donath, L. et al. (2023). Summarizing the effects of different exercise types in chronic neck pain. Pain Physician. PMID: 37828488
- Fernández-de-las-Peñas, C. et al. (2025). Effects of manual therapy combined with therapeutic exercise in chronic neck pain. Arch Phys Med Rehabil. PMID: 39956442
- Karlsson, L. et al. (2023). Exercise therapy for chronic neck pain: tailoring person-centered interventions. Front Pain Res, 4, 135–146. PMCID: PMC10671970
Add a Comment