Przewlekły ból definiuje się jako utrzymujący się przez ponad 3 miesiące, stanowiący istotne obciążenie populacyjne i ekonomiczne, dotykający około 20–30% dorosłych [PMID: 33714501]. Obejmuje on zarówno komponenty somatyczne, jak i psychiczne, a skuteczna interwencja terapeutyczna wymaga podejścia multimodalnego. W ramach fizjoterapii opartej na dowodach naukowych (EBP) coraz częściej analizowane są techniki oddziałujące na układ powięziowy, m.in. metoda Fascial Manipulation® (FM) opracowana przez Luigi Stecco. W przeciwieństwie do tradycyjnych technik mobilizacji tkanek miękkich, FM bazuje na określonym modelu biomechanicznym i sekwencjach powięziowych, zyskując rosnące zainteresowanie jako uzupełnienie terapii bólu przewlekłego [PMID: 19329049].
Koncepcja Stecco opiera się na założeniu istnienia łańcuchów powięziowych łączących różne segmenty ciała w ramach tzw. jednostek miofascialnych. Dysfunkcja określonych punktów – tzw. centrów koordynacji (CC) i centrów fuzji (CF) – prowadzi do tzw. „densyfikacji”, czyli zwiększenia lepkości macierzy międzykomórkowej i ograniczenia ślizgu warstw powięziowych. Interwencja terapeutyczna polega na intensywnej, głębokiej manipulacji w tych punktach w celu przywrócenia prawidłowego ruchu powięzi [PMID: 19329049][PMID: 26834998]. Zgodnie z założeniem autora, dzięki odtworzeniu prawidłowego przesuwania się warstw powięzi możliwe jest zarówno zmniejszenie bólu, jak i poprawa funkcji obszarów peryferyjnych.
Proponowane mechanizmy działania FM obejmują zarówno procesy biomechaniczne, jak i neurofizjologiczne. W literaturze wskazuje się, że manipulacja głębokich warstw powięzi może wpływać na propriocepcję poprzez aktywację mechanoreceptorów oraz modulację aferentnej aktywności układu nerwowego [PMID: 33714501][PMID: 39593589]. Hipotezy obejmują również zmniejszenie lokalnego stanu zapalnego i poprawę mikrokrążenia. Dane empiryczne potwierdzają poprawę zakresu ruchu oraz redukcję bólu, choć podstawowe mechanizmy neuronalne – takie jak zmniejszenie centralnej sensytyzacji – wciąż pozostają obszarem badań [PMID: 39593638].
W ostatnich latach opublikowano kilka badań klinicznych sugerujących skuteczność FM w leczeniu bólu przewlekłego. Badanie Branchini i wsp. (2015) wykazało, że połączenie FM z programem ćwiczeń zgodnym z wytycznymi w przewlekłym bólu lędźwiowym prowadziło do istotnej redukcji bólu w skali VAS o średnio 3,1 ± 1,3 cm oraz poprawy wskaźnika funkcjonalnego ODI (p < 0,01) [PMID: 26834998]. Podobne wyniki uzyskano u pacjentów z przewlekłym bólem barku, gdzie jednorodne badanie wykazało poprawę PROM i obniżenie wyniku DASH po tygodniu terapii FM [PMID: 39593638]. W metaanalizie badań dotyczących terapii powięziowej u pacjentów z bólem przewlekłym zaobserwowano średni efekt zmniejszenia bólu (SMD = −0.46, 95% CI: −0.75 do −0.17) [PMID: 33984499].
W praktyce klinicznej zaleca się indywidualny dobór pacjentów, szczególnie tych z utrzymującymi się dolegliwościami bólowymi pomimo standardowej rehabilitacji. Typowy cykl FM obejmuje 2–4 sesje w odstępach tygodniowych, co według badań pozwala na istotną redukcję bólu utrzymującą się przez 1–3 miesiące [PMID: 26834998]. Połączenie FM z ćwiczeniami ruchowymi i edukacją pacjenta zwiększa trwałość efektów oraz ogranicza ryzyko nawrotu objawów. Czas do uzyskania efektu klinicznego waha się od kilku dni do kilku tygodni, w zależności od lokalizacji i czasu trwania dolegliwości.
Bezpieczeństwo metody FM ocenia się jako wysokie, a działania niepożądane mają charakter łagodny i przejściowy, obejmując ból tkankowy, zaczerwienienie lub miejscowy obrzęk [PMID: 39593589].
Podsumowując, Fascial Manipulation® stanowi wartościowe narzędzie w terapii bólu przewlekłego, zwłaszcza w przypadkach dysfunkcji układu mięśniowo-powięziowego. Obecne dowody naukowe wskazują na korzystny, efekt w zakresie redukcji bólu i poprawy funkcji, przy dobrej tolerancji metody.
Bibliografia (APA)
Batool, S. A., et al. (2023). Effects of fasciatherapy versus fascial manipulation on pain, range of motion and function in patients with chronic neck pain. PubMed.
Branchini, M., et al. (2015). Fascial Manipulation® for chronic aspecific low back pain. PubMed.
Day, J. A., Stecco, C., & Stecco, A. (2009). Application of Fascial Manipulation technique in chronic shoulder pain–anatomical basis and clinical implications. PubMed.
Poojari, S., et al. (2024). The influence of fascial manipulation on shoulder range of motion and pain. PubMed.
Isaji, Y., et al. (2024). Fascial manipulation for musculoskeletal disorders. PubMed.
Fernández-de-Las-Peñas, C., et al. (2021). Effectiveness of deep cervical fascial manipulation and yoga in chronic neck pain. PubMed.
van Amstel, R., et al. (2023). Fascia tissue manipulations in chronic low back pain. PubMed.
Chen, Z., et al. (2021). The effects of myofascial release technique for patients with low back pain: a meta-analysis. PubMed.
Ajimsha, M. S., et al. (2015). Effectiveness of myofascial release: systematic review of randomized controlled trials. PubMed.
Dach, F., et al. (2023). Treating myofascial pain with dry needling: a systematic review. PubMed.
Add a Comment